እስከ ሎምስ ርዝን ንበል….ረዚን ቅነ እንድዩስ

ዮሃና ርሑስ በዓል ናጽነት ኤርትራ፣ ዓሙቚ ርድኢት ዘድልዮ ረዚን ኣርእስቲ

ኣምር ናጽነት ካብ ግዳማዊ ቁጽጽር፡ ጽልዋ ወይ ዕብለላ ነጻ ምዃን ዘመልክት እዩ። ናጽነት ማለት ሓደ ህዝቢ

ብግዳማዊ ሓይልታት ከይተጸልወ ባዕሉ ክመርሕ፡ ናይ ገዛእ ርእሱ ውሳኔ፡ ዕጫኡ ባዕሉ ክውስን ዝኽእል ዓቕሚ

የመልክት። ናጽነት ብተለምዶ ብዲኮሎኒዜሽን ብዝፍለጥ መስርሕ ዝረጋገጽ ኮይኑ፡ ኣብ ትሕቲ ቁጽጽር ካልእ ሃገር

ዝርከብ መግዛእቲ ወይ ግዝኣት ርእሰ-ምሕደራ ክረክብ እንከሎ`ዩ።

ልኡላውነት፦ ናጽነት ማለት ሓንቲ ሃገር ኣብ ልዕሊ መሬታን ህዝባን ምሉእ ልኡላውነት ከም እትውንን ዘመልክት እዩ።

ሕግታት ናይ ምውጻእን ምትግባርን፣ ስርዓተ ምሕደራ ናይ ምምስራት፣ ብናይ ገዛእ ርእሱ ውዕላት ኣብ ኣህጉራዊ

ዝምድናታት ናይ ምውፋር ስልጣን ምህላው`ዩ።

ርእሰ-ውሳነ፦ ናጻ ሃገራት ናይ ገዛእ ርእሰን ፖለቲካዊ፡ ቁጠባዊ፡ ማሕበራውን ባህላውን ስርዓታት ናይ ምውሳን መሰል

ኣለወን። ኣህዛብ ኣብ ናይ ገዛእ ርእሶም ክብርታትን ቀዳምነታትን፡ ባህግታትን መሰረት ፖሊሲታትንን ትካላትን

ክቐርጹ ይኽእሉ።

ፖለቲካዊ ርእሰ-ምሕደራ፡- ናጻ ሃገር ብዲሞክራስያዊ መስርሕ ኣቢላ ናይ ገዛእ ርእሳ መራሕቲ ናይ ምምራጽ፡ ናይ ገዛእ

ርእሳ መሓውር መንግስቲ ናይ ምምስራት፡ ድሌት ዜጋታታ ዘንጸባርቕ ፖሊሲታት ናይ ምሕንጻጽ ስልጣን ኣለዋ።

ቁጠባዊ ናጽነት፦ ናጽነት ሓንቲ ሃገር ኣብ ልዕሊ ቁጠባዊ ጸጋታታ፡ ንግዳዊ ፖሊሲታታን ልምዓታዊ ስትራተጂታታን

ክትቆጻጸር የኽእላ። ኣብ ኣህጉራዊ ንግዲ ክዋፈር፡ ቁጠባዊ ሽርክነት ክምስርት፡ ካብ ግዳማዊ ኣካላት ብዘይግቡእ ጽልዋ

ከየጋጠሞ ናይ ገዛእ ርእሱ ቁጠባዊ ዕላማታት ክስዕብ ይኽእል።

ባህላዊ መንነት፦ ናጽነት መብዛሕትኡ ግዜ ባህላዊ ቅርስታትን ሃገራዊ መንነትን ሓንቲ ሃገር ኣብ ምዕቃብን

ምድንፋዕን ወሳኒ ተራ ኣለዎ። ንደጋዊ ባህላዊ ጽልዋታት ከይተገዛእካ ፍሉያት ኣነባብራታት፡ ቋንቋታት፡ ልምድታትን

ክብርታትን ንምግላጽ የኽእል።

ኣህጉራዊ ኣፍልጦ፦ ናጻ ሃገራት ብተለምዶ ብኻልኦት ሃገራት ከም ልኡላውያን ኣካላት ኣፍልጦ ዝወሃበን ከም ሕቡራት

ሃገራት ዝኣመሰሉ ኣህጉራውያን ትካላት ክኾና ብቑዓት እየን። ብማሕበረሰብ ዓለም ኣፍልጦ ምሃብ ሕጋውነት ዝህብን

ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታት ዘመቻችእን ብምዃኑ ኣገዳሲ መዳይ ናጽነት እዩ።

ናጽነት ንሓንቲ ሃገር ርእሰ-ምሕደራን ናጽነትን ክህባ እንከሎ፡ ሓላፍነት እውን ሒዙ ከም ዝመጽእ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ።

ናጻ ሃገር፡ ሰብኣዊ መሰላት ክህልዋ፡ ምስ ካልኦት ሃገራት ሰላማዊ ዝምድና፡ ኣብ ዓለማዊ ምርግጋእ ኣበርክቶ ክትገብር፡

ኣህጉራዊ ሕግታትን ስርዓታትን ክትክተል ትጽቢት ይግበር።

እዚ ኣብ ብዙሓት ጽሑፋት ተሰኒዱ ዝርከብ ክልሰ-ሓሳባት ናይ ናጽነት እዩ።

ናጽነት ኤርትራ ብሰንኪ ሓያሎ ረቛሒታት ከም ፍሉይ ይቑጸር፤

ታሪኽ መግዛእቲ፦ ኤርትራ ኣብ መወዳእታ 19 ክፍለ ዘመን ብጣልያን ተገዚኣ፡ ድሒራ ድማ ድሕሪ ካልኣይ ኲናት

ዓለም ኣብ ትሕቲ ምምሕዳር እንግሊዝ ኣትያ። ዘይከም ብዙሓት ካልኦት ኣብ 1950ታትን 1960ታትን ካብ

መግዛእታዊ ሓይልታት ኤውሮጳ ናጽነት ዝረኸባ ሃገራት ኣፍሪቃ፡ ኤርትራ ንናጽነት ዘካየደቶ ቃልሲ ነዊሕን

ዝተሓላለኸን እዩ ነይሩ። ንነዊሕ እዋን ኣንጻር ኩሎም ገዛእቲ ሓይልታት ብሰለማዊ መገድን ብደማዊ ኲናትና ሓያል

ቃልሲ እያ ኣካይዳ።

ምሕዋስ ምስ ኢትዮጵያ፡- ድሕሪ ምውጻእ እንግሊዛውያን ካብ ኤርትራ፡ ኤርትራ ኣብ መወዳእታ ናጽነት ክትረክብ እያ

ዝብል ትጽቢት ብኣንጻሩ ኣብ 1952 ምስ ኢትዮጵያ ብፈደረሽን ተቆሪና። እንተኾነ ኣብ 1962 ኢትዮጵያ ብሓደ ወገን

ንኤርትራ ጨፍሊቃ ኣብ ግዝኣታ ብምሓዝ ኣብ መንጎ ኤርትራውያንን ሓይልታት ኢትዮጵያን ንነዊሕ እዋን ዝጸንሐ

ዕጥቃዊ ግጭት ኣስዒቡ።

ዕጥቃዊ ቃልሲ፡- ቃልሲ ንናጽነት ኤርትራ፡ ንሰለስተ ዕቁድ (ሰላሳ ዓመታት) ዝቐጸለ ዝተናውሐ ዕጥቃዊ ቃልሲ ምዃኑ

ዝፍለጥ እዩ። ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ከም ቀንዲ ተቓውሞ ጉጅለ ኮይኑ ተቐልቂሉ ኣንጻር ሓይልታት ኢትዮጵያ

ተቓሊሱ። ህዝባዊ ግንባር ከም ውደባዊ ሓይሊ ክሳብ ናጽነት ኣብ ምርግጋጽ ልዑል ተራ ተጻዊቱ።

ልዑል መስዋእቲ፦ ኣብ መንጎ ዓመጽቲ ኤርትራን (ሓይልታት ኢትዮጵያ) ኣድሓንቲ ኤርትራን (ህዝባዊ ግንባር)

ዝተኻየደ ዕጥቃዊ ግጭት ልዑል ሰብኣዊ ክሳራታት ኣስዒቡ፣ ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ሰባት ህይወቶም ክስእኑን ካልኦት

ብዙሓት ድማ ሰንኪሎም፡ ተመዛቢሎም ወይ ስደተኛታት ኮይኖም። እቲ ዝተናውሐ ባህሪ እቲ ግጭትን ህዝቢ

ኤርትራ ዝኸፈሎ ከቢድ መስዋእትን ናጽነት ኤርትራ ፍሉይ ትርጉምን ዓቢ ክብርን ክህልዎ ገይሩ እዩ።

ምስግጋር ናብ ህንጸት ሃገር፡- ኤርትራ ኣብ 1991 ናጽነት ምስ ረኸበት፡ ካብ ሓርነታዊ ምንቅስቓስ ናብ እትሰርሕ ሃገር-

ሃገር ናይ ምስግጋር ዕማም ኣጋጢምዋ። መስርሕ ህንጸት ሃገር፡ ምምስራት መሓውራት ምሕደራ፡ ምንዳፍ ቅዋም፡

ድሕሪ ኲናት ዘጋጠመ ብድሆታት ምፍታሕ ሓዊሱ፡ በሰላ ኲናትን መግዛእትን ንምፍዋስ ዝተሓላለኸን ቀጻልን ጻዕሪ

ኮይኑዋ እዩ።

ብሓፈሻ ኤርትራ ንናጽነት ዘካየደቶ ቃልሲ፡ ፍሉይ ታሪኻዊ ኩነታት፡ እቲ ዝተናውሐ ዕጥቃዊ ግጭት፡ ከምኡ’ውን ኣብ

መወዳእታ ዝረኸበቶ ኣህጉራዊ ደገፍ፡ ኣብ ኵነታት ምንቅስቓሳት ምፍራስ መግዛእቲ ኣፍሪቃ፡ ፍሉይነታ ኣበርክቶ

ገይሩ’ዩ።

እዚ ታሪኽ እዚ ከኣ ንዝኾነ ኤርትራዊ ዘኩርዕን ዘሐብንን`ዩ።

ዮሃና ኤርትራ

ዮሃና ህዝቢ ኤርትራ